Duurzaamheid is een term die steeds vaker voorkomt in gesprekken over het milieu, de toekomst en onze consumptiegewoonten. Maar wat betekent duurzaamheid nu precies? En waarom is iets dat 100% natuurlijk is, niet per definitie duurzaam? In dit artikel zullen we dieper ingaan op de definitie van duurzaamheid, wanneer we iets duurzaam noemen en waarom het toevoegen van niet-natuurlijke elementen soms duurzamer kan zijn dan puur natuurlijke alternatieven.

Wat is duurzaamheid?

Duurzaamheid verwijst naar de capaciteit om in de behoeften van het heden te voorzien zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties in gevaar te brengen. Het gaat niet alleen om milieubescherming, maar ook om het creëren van sociale en economische omstandigheden die op lange termijn houdbaar zijn. Duurzaamheid kan worden onderverdeeld in drie pijlers:

1. Ecologische duurzaamheid: Dit gaat over het behoud van natuurlijke hulpbronnen en ecosystemen.
2. Economische duurzaamheid: Het vermogen van een economie om in stand te blijven en te groeien zonder het milieu of de samenleving te schaden.
3. Sociale duurzaamheid: Het bevorderen van rechtvaardigheid, welzijn en inclusie in de samenleving.

Wanneer vinden we iets duurzaam?

Een product, proces of bedrijf wordt over het algemeen als duurzaam aangemerkt als het voldoet aan enkele basisprincipes, zoals:

• Lange levensduur: Duurzame producten zijn vaak ontworpen om lang mee te gaan, wat verspilling en vervanging vermindert. Een product kan van hoogwaardige grondstoffen gemaakt zijn of het product kan zo gebouwd dat het erg eenvoudig is om delen ervan te vervangen.
• Efficiënt gebruik van hulpbronnen: Het gebruik van (natuurlijke) grondstoffen gebeurt op zo’n manier dat ze niet of minimaal belastend is voor het milieu. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van bananenschillen (een afvalproduct) om er recyclebaar bioplastic of bouwmateriaal van te maken.
• Kleine ecologische voetafdruk: Duurzaamheid wordt vaak gemeten door de mate waarin een product of activiteit het milieu belast, zoals de CO2-uitstoot of het waterverbruik. Dat gaat dus om hoe het product wordt gemaakt, of je het efficiënter kunt vormgeven maar ook hoe het verpakt en verzonden wordt.
• Verantwoord afvalbeheer: Het beperken van afval en het bevorderen van recycling zijn belangrijke onderdelen van duurzame productie en consumptie. Dus, wat gebeurt er met het product is het aan het einde van de cyclus is gekomen. Kan je het makkelijk hergebruiken of kan het product makkelijk worden afgebroken zonder schadelijk restproduct.

Natuurlijke producten en duurzaamheid

Veel mensen associëren duurzaamheid met ‘natuurlijk’. Het idee dat alles wat uit de natuur komt, automatisch duurzaam is, lijkt logisch, maar is niet altijd juist. Hoewel natuurlijke producten afkomstig zijn van of uit de aarde en afbreekbaar kunnen zijn, betekent dit niet dat hun productie of gebruik altijd gunstig is voor het milieu. Ook zijn niet alle natuurlijke producten afbreekbaar of goed voor het milieu, denk bijvoorbeeld aan olie, zouten of zware metalen zoals cadmium en kwik.

Synthetische materialen, zoals bepaalde kunststoffen, kunnen dan ook – in sommige gevallen – duurzamer zijn dan natuurlijke materialen. Dit lijkt misschien contra-intuïtief, maar hieronder worden enkele redenen genoemd waarom dat het geval kan zijn:

1. Lange levensduur: Kunststoffen, zoals gerecycled plastic of duurzaam geproduceerde polyester, gaan vaak langer mee dan natuurlijke alternatieven zoals katoen. Een langere levensduur betekent minder vervanging en minder afval.
2. Efficiënte productie: Moderne productietechnieken kunnen synthetische materialen met minder energie- en grondstofverbruik produceren dan sommige natuurlijke materialen.
3. Minder landgebruik: Synthetische materialen zoals kunststoffen vereisen geen landbouwgrond of water om te groeien, wat hen soms een duurzamer alternatief maakt voor bepaalde natuurlijke materialen zoals katoen of hout.
4. Recycling: Hoewel plastic een slechte reputatie heeft vanwege de milieu-impact, is het ook één van de meest gerecycleerde materialen. Gerecycleerd plastic kan worden omgezet in duurzame producten zoals kleding, bouwmaterialen of verpakkingen. Maar, dan moet dit natuurlijk wel gebeuren.

Duurzaamheid ligt dus gecompliceerd

Als je een product of dienst duurzaam wilt noemen, dan is dat dus niet heel eenvoudig te bepalen en is het zeker niet een zwart of wit keuze. Er zijn vele grijstinten. Om een voorbeeld te geven: biologisch afbreekbare verpakkingen. Dit klinkt natuurlijk best goed, maar deze verpakkingen vereisen vaak specifieke omstandigheden om daadwerkelijk te kunnen afbreken. In veel gevallen belanden ze alsnog op stortplaatsen waar ze niet kunnen worden afgebroken.

Het idee dat 100% natuurlijke producten altijd beter zijn voor het milieu, klopt ook niet altijd. Duurzaamheid gaat niet alleen over waar een product vandaan komt, maar ook over hoe het wordt geproduceerd, hoeveel middelen het verbruikt en hoe lang het meegaat. Synthetische materialen en innovatieve productiemethoden kunnen in sommige gevallen zelfs duurzamer zijn dan natuurlijke alternatieven.

Bij het kiezen van duurzame producten is het belangrijk om verder te kijken dan alleen het label “natuurlijk” of “biologisch”. De gehele levenscyclus van een product, van productie tot gebruik en uiteindelijk afvalbeheer, moet worden meegenomen in de beoordeling van de duurzaamheid.

Door bewuster te kiezen en open te staan voor innovaties, kunnen we gezamenlijk werken aan een duurzamere toekomst – een toekomst waarin we zowel de mens als de planeet beschermen.