Palmolie is één van de meest gebruikte plantaardige oliën ter wereld. Het komt voor in veel producten, van voedsel tot cosmetica en biobrandstoffen. Ondanks deze veelzijdigheid heeft palmolie een nogal slechte reputatie. In dit artikel proberen we objectief en op basis van feiten uit te zoeken of palmolie echt zo slecht is als wordt beweerd.

Palmolie krijgt vaak kritiek vanwege de negatieve milieueffecten van de productie, zoals ontbossing en het verlies van biodiversiteit. Ook worden mogelijke gezondheidsrisico’s aangehaald, veroorzaakt door het hoge gehalte aan verzadigd vet. Maar palmolie heeft ook echt wel degelijk een aantal voordelen. Denk aan het hoge rendement per hectare en de mogelijkheid om het op een duurzame manier te produceren. In dit artikel onderzoeken we of palmolie echt zo slecht is, kijken we naar de gezondheidsaspecten, de milieu-impact en mogelijke alternatieven.

Is palmolie ongezond?

Palmolie bevat veel verzadigde vetten, wat zorgt voor een vergroot risico op verhoogd LDL-cholesterol (“slecht” cholesterol) en hartziekten. Toch is palmolie niet per definitie ongezond. Het bevat namelijk ook gezonde vetten en vitamine E, een antioxidant die belangrijk is voor de gezondheid van de cellen. Onderzoek heeft aangetoond dat palmolie – afhankelijk van hoe het wordt verwerkt en geconsumeerd – gezondheidsvoordelen kan hebben, waaronder de mogelijke bescherming tegen cognitieve achteruitgang en vitamine A-tekorten. Maar, je moet er ook mee oppassen, vooral als palmolie in sterk bewerkte vorm in producten zit.

Onbewerkte palmolie kun je herkennen als termen op het etiket worden gebruikt zoals “rode palmolie” of “virgin palmolie”. Onbewerkte palmolie heeft een duidelijke rode kleur door de aanwezigheid van carotenen en is vaak dikker van structuur dan geraffineerde palmolie. De onbewerkte olie wordt vaak in traditionele keukens gebruikt voor koken en bakken, vooral in West-Afrikaanse en Aziatische gerechten en is niet echt geschikt om in te frituren.

Eigenlijk is alle andere palmolie bewerkt. Producten met termen zoals ‘gedeeltelijk gehydrogeneerde palmolie’, ‘palmstearine’ of ‘gedeeltelijk gehydrogeneerd’ moet je eigenlijk proberen te vermijden. Bewerkte palmolie wordt vaak gebruikt in producten die industrieel verwerkt zijn, zoals snacks (koekjes, chips), kant-en-klaar maaltijden, margarine, en gefrituurde producten.

Milieu aspecten en duurzaamheid van palmolie

De grootste kritiek op palmolie komt voort uit de milieu-impact. De productie van palmolie zorgt vaak voor grootschalige ontbossing, een verlies van biodiversiteit en de verwoesting van leefgebieden van bedreigde diersoorten, zoals de orang-oetans en tijgers. De uitbreiding van plantages, vooral in Indonesië en Maleisië, draagt ook bij aan klimaatverandering door de uitstoot van CO₂ wanneer veenbossen worden verbrand​.

Maar palmolie heeft ook een zeer hoog opbrengstpotentieel. Per hectare levert het veel meer olie op dan andere plantaardige oliën zoals soja, zonnebloem en kokos. Dit betekent dat, ondanks de schadelijke milieueffecten, het verbouwen van alternatieve gewassen nog meer land zou vereisen. Dat kan vervolgens leiden tot een nog grotere ecologische schade​.

Alternatieven en duurzame palmolie

Het volledig vervangen van palmolie door andere plantaardige oliën betekent dus nog mer gebruik van landbouwgrond. En dat zorgt dus weer voor aantasting van nog bestaande natuurgebieden. Daarom zien veel milieuorganisaties, zoals het Wereld Natuur Fonds en Solidaridad, meer in de duurzamere productie van palmolie. Er zijn al certificeringsprogramma’s zoals RSPO (Roundtable on Sustainable Palm Oil), die garanderen dat palmolie op een verantwoorde manier wordt geproduceerd. Dus zonder ontbossing en met respect voor de lokale gemeenschappen.

Volgens milieuorganisaties er eigenlijk maar één alternatief voor palmolie en dat is duurzame palmolie. Geen enkele plantaardige olie kan palmolie evenaren in productiviteit. Palmolie is de bakolie voor miljoenen arme consumenten waar niet lichtzinnig mee om gesprongen kan worden. Duurzame productie van palmolie is dan ook de oplossing.

Je ziet inmiddels ook wel boters en oliën, zoals die van The Flower Farm, op basis van shea – de vrucht van een struik – maar vaak is het shea bestanddeel maar klein. In vloeibare producten is het percentage lager dan 3% en bij de vaste stoffen ligt het gebruik van shea op 5% tot 15%. In dit soort producten wordt er dus veelal ook gebruik gemaakt van zonnebloemolie (van Europese bronnen) en dus maar beperkt van shea boter uit de Afrikaanse savanne gebruikt. Producenten zoals The Flower Farm zetten zich enorm af tegen palmolie, maar dat leidt tot een verkeerd beeld bij de consument.

De conclusie

Hoewel palmolie negatieve effecten heeft op zowel de gezondheid als het milieu, is het belangrijk om ook naar de positieve aspecten te kijken. Palmolie heeft een hoog rendement en kan, mits duurzaam geproduceerd, een beter alternatief zijn dan andere (olie)gewassen. Voor consumenten is het dus belangrijk om te kiezen voor producten met gecertificeerde duurzame palmolie. Maar probeer van de bewerkte vorm ook weer niet teveel binnen te krijgen. Een beetje is ok, teveel is zoals zo vaak niet goed.

Beeldmateriaal: hoofdfoto copyright Tatters via Creative Commons.